Sürdürülebilir Geleceğe Açılan Diğer Kapı: Jeotermal Enerji

Sanayi devriminden itibaren enerji ihtiyacının karşılanmasında ağırlıklı kullanılan petrol, kömür ve doğal gaz günümüzde de kullanılmaya devam ediyor. Enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılan bu fosil kökenli yakıtlar yerine çevreye zarar vermeyen, küresel ısınma ve iklim değişikliğine sebep olmayan, çevre ile dost enerji kaynakları olan yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artırılması gerekiyor. 20. yüzyıl başına kadar sağlık ve yiyecekleri pişirme amacı ile yararlanılan jeotermal kaynakların kullanım alanları, gelişen teknolojiye bağlı olarak genişlemeye devam ediyor. Elektrik üretimi, ısıtmacılık ve endüstride çeşitli kullanım alanlarına sahip jeotermal enerji, sürdürülebilir bir geleceğin kapılarını aralamaya katkı sağlıyor.

Yenilenebilir enerji, ülkelerin enerji ihtiyaçlarını yerli kaynaklarla karşılayarak dışa bağımlılıklarının azaltılması, kaynakları çeşitlendirerek sürdürülebilir enerji kullanımının sağlanması ve enerji tüketimi neticesinde çevreye verilen zararların en aza indirilmesi açısından önemli konular arasında yer alıyor.

Bugün dünya genelinde tüketilen enerjinin yaklaşık yüzde 20’si yenilenebilir kaynaklardan elde ediliyor. Mevcut durumda fosil yakıtlara olan bağımlılık yüksek düzeyde olmasına rağmen yıllar itibarıyla yenilenebilir enerjinin kullanım oranları giderek artıyor. Öte yandan geçtiğimiz yılın enerji verileri küresel enerji tüketiminin yavaşlaması ve enerji kaynakları arasında daha düşük karbonlu yakıtların kullanımının yaygınlaşmasıyla, küresel düzeyde hem talep hem de enerji arzında görülen dikkat çekici uzun dönemli trendlerin öne çıktığı bir yılı geride bıraktığımızı gösteriyor.

Son yıllarda global trende ayak uyduran Türkiye’de de yenilenebilir enerji alanında önemli ilerlemeler kaydediliyor. Özellikle hidrolik, jeotermal, rüzgar ve güneş enerjisi potansiyelleri bakımından AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında, Türkiye’nin son derece elverişli bir konuma sahip olduğu görülüyor ve dolayısıyla bu durum Türkiye’yi bulunduğu coğrafi konumu ve jeopolitik yapısı nedeniyle bütün yenilenebilir enerji kaynaklarından kolaylıkla faydalanabilir konuma getiriyor. Ancak bu kaynaklardan yararlanma oranının düşük seviyelerde gezdiğini söylemek mümkün.

Jeotermal Enerji

Yenilenebilir enerji kaynaklarının en önemlilerinden jeotermal enerji, günümüzde elektrik üretimi, tıp, turizm, ziraat, endüstri gibi sayısız alanda kullanılabiliyor. Jeotermal enerjinin kelime anlamı, “jeo” yeryüzü, yeryüzüne ait ve “termal” ısı, ısı enerjisi kökeninden geliyor. “jeotermal” ise yeryüzüne ait (dünyaya ait) ısı enerjisi anlamına geliyor. yenilenebilir enerji kaynakları arasında çok önemli bir yere sahip jeotermal enerji temiz enerji kaynakları arasında da yer alır. Çünkü doğayı kirletmez ve doğal enerji kaynağı ısı enerjisinden elde edilir.

Jeotermal enerji kaynaklarının, doğru kullanımla tükenmesi zor bir enerji çeşidi olması, tespit ve üretiminin kolay olması, maliyetinin düşük olması, yatırımın çok kısa bir zamanda geri dönüş sağlaması, ayrıca diğer kaynaklara göre çevreye verilen zararın çok az olması gibi önemli faydaları bulunuyor.

Yenilenebilir enerji ile elektrik üretiminde kullanılan kaynaklar arasında yer alan jeotermal enerjinin oluşması şu şekilde özetlenebilir:

Kar ve yağmur şeklinde yeryüzüne ulaşan sular, yer kabuğundaki çatlaklardan sızarak magmanın ısıttığı kayalara ulaşır. Kızgın kayalara ulaşan su ise ısınır. Isınan su ise dünyanın değişik bölgelerindeki volkanlar ve gayzerler biçiminde yeryüzünde ortaya çıkar. Yeryüzüne çıkan bu suyun sıcaklığı ise genelde 150 santigrat derecedir. Yeraltından çıkan bu sıcak su ise bazı buhar türbinleri vasıtası ile elektrik enerjisine dönüştürülür.
Jeotermal Enerjinin kullanım alanları

Dünya üzerinde jeotermal enerji değeri anlaşılan bir enerji çeşidi olmakla beraber kullanımı

ülkelere göre değişiyor. Türkiye ise çok önemli bir jeotermal kuşak üzerinde olmasına ve

1300’ün üzerinde kaynak barındırmasına karşın jeotermal enerjiden yeterince faydalanamıyor.

Türkiye’de jeotermal kullanımı; kaplıca turizmi, seracılık gibi temel kullanımlarla sınırlı bir şekilde yürütülüyor. Son yıllarda ise konut ısıtılmasına yönelik çalışmalar yapılıyor.

Jeotermal enerjinin başlıca kullanım alanları şöyle sıralanabilir:

• Hidrojen sülfit ile ağır su elde etmek için kullanılır,
• Odun, ağaç,kereste ve balık gibi ürünlerin ve yiyeceklerin kurutulması için,
• Bayer’s methodu ile alüminyum elde etmek için,
• Konserve sektöründe yiyeceklerin hızlı bir şekilde kurutulması için,
• Tuz ve şeker üretiminde kullanılır,
• Temiz ve içilebilir su elde etmek için,
• Çimento kurutulması için,
• Tarım alanında seraların ısıtılması için,
• Kaplıca tedavileri için,
• Elektrik üretimi için jeotermal kaynaklar kullanılır.

Türkiye’de Jeotermal Enerji

2017 Temmuz sonunda Türkiye’nin toplam elektrik kurulu gücünde 2.049 MW'lik artış yaşanmış olup 2017 Temmuz sonu itibarıyle 80 bin 546 MW’a ulaşmıştır. 2017 Temmuz sonu itibariyle elektrik üretiminin, yüz 34 'ü doğal gazdan, yüzde 31'i kömürden, yüzde 24'ü hidrolik enerjiden, yüzde 6'sı rüzgârdan, yüzde 2'si jeotermal enerjiden ve yüzde 3’ü diğer kaynaklardan elde edilmiştir.

2017 Temmuz sonu itibariyle Türkiye’nin kurulu gücünün kaynaklara göre dağılımı; yüzde 33,6’ü hidrolik enerji, yüzde 28,1’i doğal gaz, yüzde 21,5’i kömür, yüzde 7,7’si rüzgâr, yüzde 1,1’i jeotermal ve yüzde 7,4’ü ise diğer kaynaklar şeklindedir. Ayrıca Türkiye’de elektrik enerjisi üretim santrali sayısı, 2017 Temmuz sonu itibarıyla 3.098’e (Lisanssız santraller dahil) yükselmiştir. Mevcut santrallerin 613 adedi hidroelektrik, 40 adedi kömür, 186 adedi rüzgâr, 33 adedi jeotermal, 288 adedi doğal gaz, 1.773 adedi güneş,165 adedi ise diğer kaynaklı santrallerdir.

Türkiye jeotermal santraller ile güneş ve biyoyakıt enerjisinden bile daha fazla elektrik üretimi yapmaktadır. Türkiye’nin özellikle Aydın ilinde çok fazla jeotermal enerji santrali bulunmaktadır.

Tablo:1 Türkiye’deki En Büyük 10 Jeotermal Enerji Santrali

Pek çok ülke fosil yakıtlardan vazgeçerek yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelerek mevcut potansiyellerini en verimli şekilde değerlendirmenin yollarını arıyor. Şimdilik, yenilenebilir enerji fosil yakıtlarla birlikte ülkelerin enerji ihtiyacını karşılasa da yapılan çalışmalar yakın gelecekte temiz enerjinin fosil yakıtların önüne geçeceğini gösteriyor. Hatta kim bilir belki de sadece yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılacağı bir dünya bizleri bekliyor.