Bilindiği üzere Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY), Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik (AYİY) ve özel durumlar gereğince bazı sanayi tesisleri zorunlu olarak Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS) kullanarak emisyonlarını sürekli olarak ölçmektedir. SKHKKY ve AYİY kapsamında akredite laboratuvarların yaptığı teyit ve periyodik ölçümler, periyotları ve ölçüm süreleri dikkate alındığında ilgili sanayi tesisleri için emisyonların izlenmesi hususunda yeterli bir değerlendirme sunmamaktadır. Bu bağlamda, tesislerin hava emisyonları kapsamında çevreye etkilerini daha detaylı inceleyebilmek adına İlgili Mevzuatlar, SEÖS kullanılmasını istemektedir.

SEÖS kullanarak emisyonlarını sürekli olarak izleyen (iç izleme için kullanılan SEÖS’ler hariç) tesisler dolayısı ile 12 10 2011 tarihinde yayımlanan ve 12 10 2012 tarihinde yürürlüğe giren Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri Tebliği’ ne (SEÖST) tabi olurlar. SEÖS Tebliği, genel olarak diğer çevre Mevzuatlarına nazaran teknik bir alt yapıya sahip olup sürekli emisyon ölçüm cihazı kurulması zorunlu olan tesislerde tabi olunacak hukuki ve teknik sorumlulukları kapsamaktadır. Basitçe ifade etmek gerekirse SEÖS Tebliği, SEÖS’lerin mümkün olan en yüksek doğrulukta ve en yüksek geçerli veri oranının sağlanmasını hedeflemektedir. Bunu sadece SEÖS cihazlarının seçimi ile (QAL1) değil bacada ölçümün yapıldığı konumun doğru olması, sistemin doğru şekilde kalibre edilmesi ve bakımlarının yapılması vb. alt başlıklarla detaylı bir şekilde irdelemektedir.

Ölçmediğimiz şeyi yönetemeyiz, ancak SEÖS kullanılarak emisyonların sürekli olarak ölçülmesi, çevreye olan etkinin yönetilmesi açısından tek başına yeterli olmayacaktır. Bu nedenle ilk olarak yine SEÖS Tebliği’nin 38. Maddesinde “SEÖS’ ün Çevrim İçi İzlenmesi” bölümünde verilen detaylar ile SEÖS verilerinin çevrimiçi olarak izlenmesinin Bakanlık tarafından bir genelge ile detaylandırılacağı belirtilmiştir. Tebliğin yayımlandığı tarihten bir süre sonra, 24 04 2014 tarihinde 2014/12 başlıklı” Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemlerinin Çevrimiçi İzlenmesi Genelgesi” yayımlanmış ve Tebliğ’ de belirtildiği üzere çevrimiçi bağlantılara ilişkin detaylar açıklanmıştır. Genelgenin yayımlanması ardından SEÖS verileri, tesislerde yer alan SEÖS yazılımları vasıtası ile http://emisyon.izleme.gov.tr/ adresine çevrimiçi iletilmeye başlanmıştır.

SEÖS verilerinin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Bakanlık) tarafından çevrimiçi izlemesi sürecinde, ölçüm sistemlerinin standardizasyonu, entegrasyonu ve modernizasyonu için ilk fazı 2018 ve ikinci fazı 2019 ve 2020 yıllarını kapsayacak şekilde proje çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar doğrultusunda, Sürekli Atıksu İzleme Sistemleri (SAİS) ve Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS)'nden alınan çevresel verilerin izlenebilmesi, çevresel ölçüm ve izleme verilerinin tek merkezden etkin yönetiminin sağlanması amacıyla Sürekli İzleme Merkezi (SİM) kurulmuştur. Sürekli İzleme Merkezinin kurulması ve bu kapsamda yapılan projeler ışığında SEÖS verilerini Bakanlık sistemine aktaran yazılım sistemleri için 13 01 2021 tarihinde yeni WEB-API bilgilendirmesini duyurmuştur.

Duyuru ile gelen yenilikler ağırlıklı olarak SEÖS yazılımlarını ilgilendirse de uygulamalarda ve sahada yapılması gereken birçok çalışmanın olduğunu bizlere göstermekte. SİM’ in kurulması ardından SEÖS verileri, https://sim.csb.gov.tr/ adresinden takip edilecek olup Bakanlık tarafından sadece izlenmeyecek, Emisyon Limit Değerlerine göre de değerlendirilecektir. Sanayi tesislerinden kaynaklı emisyonların modern bir şekilde ve çok daha detaylı bir şekilde izlenmesi kuşkusuz çevre için yatırım yapan, zaman ayıran ve çevreci bir yaklaşım ile çalışan tesisler için fark yaratacaktır. Yeni sisteme saha çalışmaları ile tam uyumun sağlanması için son tarih 30 Nisan 2021’dir.

Yeni sisteme geçiş aşamasında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şu şekildedir;

- Bakanlık sistemine sadece ham veriler iletilecektir. Kalibre edilmiş, normalize edilmiş ve oksijen düzeltmesi uygulanmış vb. veriler artık Bakanlık sistemi tarafından hesaplanarak oluşturulacaktır,

- Analizörleler ile SEÖS yazılımları arasındaki haberleşme uygun olmalıdır,

- Yeni WEB-API ile ek olarak istenen veriler yazılıma bağlanılmalıdır,

- SEÖS yazılımları yeni sürece tam uyum sağlıyor olmalıdır,

- KGS3 ölçümlerinin eksiksiz bir şekilde doğru olarak yapılması ve bu ölçüm değerlerinin sistemde uygun şekilde kayıt altına alınması gerekmektedir,

- https://sim.csb.gov.tr/ ‘ e bağlantının yapılması ardından gerekli kontrollerin yapılarak eksikliklerin tamamlanması, aksaklıkların giderilmesi gerekmektedir,

- Durum bilgileri bilinmeli ve uygun olarak kullanılmalıdır,

- Statü kodları ve alarm bilgileri bilinmeli ve olası durumlarda hızlı aksiyon alınabilmesi adına eylem planı çıkartılmalıdır,

- SEÖS’ lerin geçersiz veri oranları mümkün olan en az seviyeye getirilmelidir. Sistem aktif olarak takip edilerek olası aksaklıklara hızlı şekilde müdahale edilmelidir.

Serkan SİVEL

Maden Mühendisi – Kurucu Ortak

Resisco Çevre Madencilik Mühendislik Danışmanlık San. ve Tic. Ltd. Şti.